|
VietQueToi
member
REF: 38426
08/05/2004
|
>>
xem chủ đề
L Thnh Tng
--- Đặng Đức Siu ---
L Thnh Tng (1442 - 1497), l vị vua m tn tuổi v sự nghiệp vẻ vang đ gắn liền với giai đoạn cường thịnh của Việt Nam nửa cuối thế kỷ 15. Trong gần 40 năm lm vua, ng đ tiến hnh nhiều cải cch về chnh trị, qun sự, kinh tế; khởi xướng bộ luật Hồng Đức được xem l sự kiện đnh dấu trnh độ văn minh cao của Việt Nam; đề cao những gi trị văn ha dn tộc. Bản thn ng l một nh thơ lớn, để lại nhiều tc phẩm c gi trị
Tn tuổi v sự nghiệp L Thnh Tng gắn chặt với một giai đoạn cường thịnh của Việt Nam ở nửa sau thế kỷ 15.
L Thnh Tng tn l Tư Thnh, hiệu Thin Nam động chủ, con thứ tư L Thi Tng, mẹ l Ng Thị Ngọc Dao. ng sinh ngy 20 thng 7 năm Nhm Tuất (1442) tại nh ng ngoại ở khu đất cha Huy Văn H Nội ngy nay, mất ngy 30 thng ging năm Đinh Tỵ (1497).
L Thnh Tng ln lm vua năm 1460, hai lần đổi nin hiệu: Quang Thuận (1460-1469) v Hồng Đức (1470-1497). Trong gần 40 năm lm vua, ng đ đưa triều L pht triển tới đỉnh cao về mọi mặt: chnh trị, x hội, kinh tế, quốc phng, văn ha. Sử gia Ng Sĩ Lin khen L Thnh Tng l "vua sng lập chế độ, mở mang đất đai, bờ ci kh rộng, văn vật tốt đẹp, thật l vua anh hng, ti lược".
Về phương diện văn học, L Thnh Tng l một nh thơ lớn, tc phẩm ng để lại rất phong ph, vừa thơ, vừa văn xui, vừa Hn, vừa Nm, hiện cn được sao chp trong cc tập: Thin Nam dư hạ (trong đ c bi ph nổi tiếng Lam Sơn Lương Thủy ph), Chu Cơ thắng thưởng Chinh Ty kỷ hnh, Minh lương cẩm t, Văn minh cổ xy, Quỳnh uyển cửu ca, Cổ tm bch vịnh, Thập giới c hồn quốc ngữ văn...
Nh cải tổ v xy dựng đầy nhiệt huyết
Nhờ sự ủng hộ sng suốt, quyết liệt của nhm đại thần Nguyễn X, Đinh Liệt..., L Thnh Tng đ bước ln ngai vng giữa lc triều chnh nh L đang lục đục mu thuẫn. Ln nắm chnh quyền, L Thnh Tng nhanh chng chấm dứt tnh trạng phe phi trong cung đnh, khẩn trương tổ chức xy dựng đất nước với một tinh thần cải cch mạnh mẽ, to bạo. Về cơ cấu chnh quyền cc cấp, ng đ tiến hnh xa bỏ hệ thống tổ chức hnh chnh cũ thời L Lợi từ 5 đạo đổi thnh 12 đạo (tức 12 thừa tuyn). Bn cạnh cải tổ cơ chế Nh nước, L Thnh Tng đặc biệt ch cc biện php pht triển kinh tế, sửa đổi chế độ thuế kha, điền địa, khuyến khch nng nghiệp, trồng trọt, chăn nui, mở đồn điền, khai khẩn đất hoang. Những nỗ lực nhằm xy dựng pht triển đất nước của L Thnh Tng đ được phản nh kh r qua cc bi chiếu, chỉ dụ do ng ban bố, như Chiếu khuyến nng, Chiếu lập đồn điền, Chiếu định quan chế... Dưới thời L Thnh Tng, lực lượng quốc phng bảo vệ đất nước được tăng cường hng hậu. Trước kia, qun đội chia lm 5 đạo vệ qun, nay đổi lm 5 phủ đ đốc. Mỗi phủ c vệ, sở. Bn cạnh cn c 2 đạo nội, ngoại, gồm nhiều ti, vệ. Ngoi tổ chức qun thường trực, L Thnh Tng cn ch lực lượng qun dự bị ở cc địa phương. 43 điều qun chnh L Thnh Tng ban hnh cho thấy kỷ luật qun đội của ng rất nghim ngặt, c sức chiến đấu cao.
Người khởi xướng bộ luật Hồng Đức
Bộ luật Hồng Đức l một trong những thnh tựu đng tự ho nhất của sự nghiệp L Thnh Tng v của cả thời đại ng. Sự ra đời của bộ luật Hồng Đức được xem l sự kiện đnh dấu trnh độ văn minh cao của x hội Việt Nam hồi thế kỷ 15. L Thnh Tng, người khởi xướng luật Hồng Đức, l người thực hiện nghim chỉnh php luật đ ban hnh. ng đ thu lại quyền chỉ huy của tổng qun đ đốc L Thiệt v con L Thiệt giữa ban ngy phng ngựa trn đường phố v dung tng gia n đnh người. L Thnh Tng thường bảo với cc quan rằng: "Php luật l php tắc chung của Nh nước, ta v cc người phải cng tun theo".
Người pht triển những gi trị văn ha dn tộc
Về phương diện văn ha L Thnh Tng đ c cng tạo lập cho thời đại một nền văn ha với một diện mạo ring, khẳng định một giai đoạn pht triển mới của lịch sử văn ha dn tộc. Cng với việc xy dựng thiết chế mới, L Thnh Tng đẩy mạnh pht triển gio dục, đo tạo nhn ti. ở Việt Nam thời phong kiến, chưa bao giờ nền gio dục, thi cử lại thịnh đạt cũng như vai tr của tr thức lại được đề cao như đời L Thnh Tng. Ngoi Hn lm viện, Quốc sử viện, Nh Thi học, Quốc Tử Gim l những cơ quan văn ha, gio dục lớn. L Thnh Tng cn cho xy kho b thư chứa sch, đặc biệt đ sng lập Hội Tao Đn bao gồm những nh văn ha c tiếng đương thời m L Thnh Tng l Tao Đn chủ soi.
Đại Việt sử k ton thư của Ng Sĩ Lin, Hồng Đức quốc m thi tập, Hồng Đức thin hạ bản đồ, Thin Nam dư hạ... l những gi trị văn ha tiu biểu của triều đại L Thnh Tng.
Ni tới cng lao của ng đối với nền văn ha dn tộc, khng thể khng kể đến một việc c nghĩa lịch sử m ng đ lm. Đ l việc ng hủy n minh oan cho Nguyễn Tri, cho sưu tầm lại thơ văn Nguyễn Tri đ bị tiu hủy sau vụ n "Lệ Chi vin". Chnh L Thnh Tng đ cho tạc bia về Nguyễn Tri: "ức Trai tm thượng quang khu tảo" (Tấm lng ức Trai sng tựa sao Khu).
Một nh thơ ho trng
Đứng đầu hội văn học Tao Đn, L Thnh Tng cũng dẫn đầu phong tro sng tc. Thơ L Thnh Tng để lại kh nhiều v c gi trị cao về nội dung tư tưởng. Qua thơ ng, chng ta khng chỉ hiểu su hơn nhn cch, tm hồn ng, một tm hồn gắn b mật thiết với non sng, đất nước, với nhn dn, với những truyền thống anh hng của dn tộc, của Tổ tng, m cn thấy được kh phch cả một thời đang vươn ln, đầy ho trng:
Nắng ấm nghn trượng tỏa trn ngọn cờ,
Kh thế ba qun t cy co.
Phương Đng Mặt trời mọc, ng my nhẹ tri,
Phng mắt ngắm ni sng mun dặm.
(Buổi sớm từ sng Cấm đi tuần biển Đng)
L Thnh Tng lm vua lc 19 tuổi. Một năm sau, khi trch lỗi cựu thần Ng Sĩ Lin, Nghim Nhn Thọ, vị hong đế 20 tuổi bảo họ: "Ta mới coi chnh sự, sửa mới đức tnh, ngươi bảo nước ta l hng phin bang của Trung Quốc thời xưa, thế l ngươi theo đường chết, mang lng khng vua". Đ l tiếng ni của một ch tự cường dn tộc, động lực mnh liệt đưa L Thnh Tng đạt tới vinh quang trong sự nghiệp xy dựng, pht triển đất nước hồi thế kỷ 15.
(nguồn sưu tập)
|
